رادیوگرافی در دندانپزشکی

فواید استفاده از رادیوگرافی در دندانپزشکی

گزارش اخیر آکادمی ملی علوم حاکی از این است که دوز پایین پرتوهای اشعه ایکس که در تصویر برداری دندانپزشکی با اشعه ایکس تابانده می شود، یا از منابع طبیعی و دیگر منابع ساخته دست بشر ساتع می شود ممکن است با مقداری خطر بروز سرطان همراه باشد، اما این خطر بسیار اندک است و نباید مانع استفاده از این ابزار بسیار مفید شود.

انجمن دندانپزشکان آمریکا توصیه می کند دندانپزشک ها خطر قرار گرفتن در معرض اشعه را در تشخیص مشکلات و بیماری های دهان مد نظر قرار دهند. این انجمن و راهنمای وزارت غذا و دارو به منظور انتخاب بیماران برای گرفتن تصویر رادیوگرافی دندانپزشکی بیان داشته اند که “دندانپزشک باید فواید و مزایای گرفتن تصویر رادیوگرافی با اشعه ایکس را نسبت به خطرات قرار گرفتن بیمار در معرض اشعه ایکس آن، و تأثیرات انباشته شدن اشعه از منابع مختلف به مرور زمان را بسنجد”.

در این راهنما آمده است که ” دندانپزشک با آگاهی از سوابق سلامت بیمار و آسیب پذیر بودن در برابر بیماری های دهان و دندان، در بهترین جایگاه است که برای هر بیمار این تصمیم را بگیرد”. بر اساس انجمن دندانپزشکان آمریکا، بسیاری از بیماری های دندان ها و بافت های اطراف آنها، وقتی دندانپزشک دهان بیمار را معاینه می کند، بدون اشعه ایکس قابل مشاهده نیستند. تصویر رادیوگرافی با اشعه ایکس قادر به نشان دادن این موارد است:

• مناطق کوچک پوسیدگی بین دندان ها یا زیر یک پر شدگی قدیمی؛
• عفونت موجود در استخوان؛
• بیماری پریودنتال (لثه)؛
• آبسه ها یا کیست ها؛
• اختلالات رشد؛
• و برخی از انواع تومورها.

وقتی طی معاینه دهان اشعه ایکس دندانپزشکی از بافت های دهان عبور می کند، اشعه ایکس قبل از رسیدن به فیلم، بیشتر از آنکه توسط بافت های نرم مانند گونه ها و لثه ها جذب شود، توسط اجزاء متراکم تر مانند دندان ها و استخوان جذب می شود.

اینکه تصویر رادیوگرافی چند وقت یک بار باید گرفته شود، به نیازهای سلامتی هر فرد بستگی دارد. دندانپزشک سوابق پزشکی شما را مرور خواهد کرد، دهان شما را معاینه خواهدکرد و تصمیم خواهد گرفت که شما به تصویر رادیوگرافی و کدام نوع آن نیاز دارید. اگر بیمار جدیدی هستید، دندانپزشک می تواند رادیوگراف را برای تعیین وضعیت کنونی قسمت های پنهان دهان شما و کمک به آنالیز تغییراتی که در آینده ممکن است اتفاق بیفتند پیشنهاد دهد. اگر اخیراً و در مراجعه به دندانپزشک قبلی خود تصویر رادیوگرافی تهیه کرده اید، ممکن است دندانپزشک جدید از شما بخواهد همان تصاویر را همراه داشته باشید.

انواع تصاویر رادیوگرافی دندانپزشکی با اشعه ایکس

دو نوع اصلی تصویر رادیوگرافی با اشعه ایکس عبارتند از: داخل دهانی (به این معنا که فیلم داخل دهان قرار می گیرد) و خارج دهانی (به این معنا که فیلم رادیوگرافی بیرون دهان قرار می گیرد).

• رادیوگرافی با اشعه ایکس داخل دهانی رایج ترین نوع تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس است. این تصاویر جزئیات زیادی ارائه می دهند و به دندانپزشک شما اجازه می دهند پوسیدگی ها را پیدا کند، سلامت ریشه های دندان ها را و استخوان های اطراف دندان ها را بررسی نماید، وضعیت دندان های در حال رشد را چک کند، و سلامت عمومی دندان ها و استخوان فک را تحت نظر داشته باشد.
• رادیوگرافی با اشعه ایکس خارج دهانی دندان ها را نشان می دهد، اما تمرکز اصلی آنها روی فک و جمجمه است. این تصاویر رادیوگرافی جزئیات موجود در رادیوگرافی های داخل دهانی را ارائه نمی دهند، بنابراین، برای تعیین پوسیدگی ها یا برای شناسایی و تشخیص مشکلات تک تک دندان ها استفاده نمی شوند. به جای آن، تصاویر رادیوگرافی خارج دهانی برای دیدن دندان های نهفته، نظارت بر روند رشد فک ها در ارتباط با دندان ها، و برای شناسایی مشکلات احتمالی بین دندان ها و فک ها و مفاصل فکی- گیجگاهی (TMJ) یا دیگر مفاصل صورت کاربرد دارند.

انواع تصاویر رادیوگرافی داخل دهانی

 

تصاویر رادیوگرافی داخل دهانی چندین نوع هستند، که هر یک از آنها جنبه های مختلفی از دندان ها را نشان می دهند.

• تصویر رادیوگرافی بایت وینگ Bite-wing جزئیات دندان های فک های بالا و پایین در یک قسمت دهان را نشان می دهد. هر بایت وینگ، کل دندان را از تاج آن تا اطراف سطح استخوانی که از آن حمایت می کند را نشان می دهد. تصاویر رادیوگرافی بایت وینگ برای تعیین پوسیدگی های بین دندان ها و تغییرات اتفاق افتاده در حجم استخوان در نتیجه بیماری لثه کاربرد دارند. بعلاوه، برای تعیین تناسب درست روکش (یا قالب ترمیم دندان) و انسجام حاشیه ای پر شدگی داخل دندان نیز مفید هستند.

  

• تصویر رادیوگرافی پری اپیکال Periapical همه دندان را- از تاج تا بالاتر از انتهای ریشه، جایی که دندان داخل فک تکیه دارد- نشان می دهد. هر تصویر رادیوگرافی پری آپیکال این ابعاد کامل دندان را نشان می دهد و همه دندان ها، در یک قسمت از دهان، شامل دندان های فک بالا و پایین را شامل می شود. تصاویر رادیوگرافی پری آپیکال برای تشخیص هر گونه حالت غیر عادی یا اختلال در ساختار ریشه و ساختارهای استخوان پیرامون آن استفاده می شوند.

  

• تصاویر رادیوگرافی اکلوزال Occlusal بزرگتر هستند و رشد کامل دندان ها و جایگاه آنها را نشان می دهد. هر تصویر رادیوگرافی کل قوس دندانی را در هر یک از فک های بالا یا پایین نشان می دهد.

انواع تصاویر رادیوگرافی خارج دهانی

تصاویر رادیوگرافی خارج دهانی که ممکن است دندانپزشک از دهان شما بگیرد چندین نوع هستند:

• تصویر رادیوگرافی پانورامیک Panoramic کل منطقه دهان – همه دندان ها در هر دو قوس دندانی بالا و پایین- را تنها در یک تصویر رادیوگرافی نشان می دهد. این نوع تصاویر رادیوگرافی برای تعیین وضعیت دندان هایی که به طور کامل بیرون آمده اند و نیز دندان های در حال رشد مفید هستند و می توانند به شناسایی دندان های نهفته و تشخیص تومورها کمک کنند.

• تصاویر توموگرام Tomograms یک لایه یا یک تکه خاص از دهان را نشان می دهد در حالی که دیگر لایه ها را تیره و محو می کند. این نوع اشعه ایکس برای بررسی ساختارهایی مفید است که دیدن واضح آنها دشوار است- به عنوان مثال، نزدیکی بیش از حد دیگر ساختارها به قسمتی که قصد مشاهده آن را داریم.

  

• تصاویر سفالومتریک Cephalometric همه یک سمت سر را نشان می دهند. این نوع تصاویر رادیوگرافی برای بررسی ارتباط دندان ها با فک و نیمرخ فرد مفید هستند. ارتودنتیست ها از این نوع تصاویر رادیوگرافی برای برنامه ریزی طرح درمان خود استفاده می کنند.

  

• سیالوگرافی Sialography عبارت است از مشاهده غدد بزاقی در پی تزریق رنگ. این رنگ که ماده ای است که نور را از خود عبور نمی دهد، داخل غدد بزاقی تزریق می شود به گونه ای که امکان مشاهده عضو روی فیلم رادیوگرافی وجود داشته باشد (عضو همان بافت نرمی است که به هیچ روش دیگری قابل مشاهده نخواهد بود). دندانپزشک این نوع آزمایش را برای مشاهده مشکلات مربوط به غدد بزاقی، از جمله سندروم انسداد یا اسجوگرن انجام می دهد.

  

• توموگرافی کامپیوتری Computed tomography که تحت عنوان سی تی اسکن نیز شناخته می شود، ساختارهای داخلی بدن را در قالب یک تصویر سه بعدی نشان می دهد. این نوع تصویر رادیوگرافی که ممکن است در بیمارستان، مرکز رادیولوژی، یا مطب دندانپزشک گرفته شود، برای شناسایی مشکلات استخوان های صورت، از جمله تومورها یا شکستگی ها کاربرد دارد. سی تی اسکن ها برای ارزیابی استخوان ها، با هدف کاشت ایمپلنت های دندانی و کشیدن دندان هایی که کشیدن آنها دشوار است، نیز استفاده می شوند. با استفاده از آنها، جراح می تواند از مشکلات احتمالی در طول فرایند جراحی و پس از آن پرهیز نماید.