زمانی که کودک شما یکی از دندان های شیری خود را از دست می دهد، منتظر می مانید تا پری دندان برای او یک دندان دائم هدیه بیاورد. اما اگر کودک بزرگ تر یا نوجوان شما یکی از دندان های دائم خود را از دست دهد، یا اگر یک یا چند دندان دائم او هرگز درنیامده باشند چه باید کرد؟ این وضعیت می تواند مضطرب و ناراحت کننده باشد. از آنجا که استخوان فک تا سنین پیش از بزرگسالی همچنان به رشد خود ادامه می دهد، درمان این مشکل به سادگی تنها با جایگزینی یک دندان دائم با یک دندان مصنوعی انجام نخواهد شد. همه می دانیم این مشکل برای والدین چقدر نگران کننده می تواند باشد، بنابراین، اگر فرزند نوجوان شما یکی از دندان های دائم خود را از دست داده یا ندارد، سعی داریم با شرح همه ی جوانب آن خیال شما را راحت کنیم.

علت در نیامدن دندان دائم

 

فقدان مادرزادی دندان ها

در اکثر افراد، رشد دندان ها با ۳۲ دندان دائم تکمیل می شود. در صورتی که هر یک از این دندان ها به طور کامل رشد نکند، به طور کلی به عنوان فقدان مادرزادی دندان یا هایپودونتیا تلقی می شود. در واقع، هایپودونتیا یکی از شایع ترین ناهنجاریهای رشد در دندانپزشکی به شمار می رود، که در کنار مشکلات دیگر همچون دندان کوسه ای یا دندان اضافه در صدر شایع ترین مشکلات دندانی قرار دارند. کاملاً عادی است که حدود ۲۰ % از تمام افراد بزرگسال حداقل یکی از دندان های دائم خود را از دست داده باشند! دندان هایی که اغلب به صورت مادرزادی وجود ندارند عبارتند از:

دندان های عقل– این دندان ها که اغلب دردسر ساز هستند در عقب دهان واقع شده اند. در بسیاری افراد دندان های عقل به صورت مادرزادی وجود ندارند که اگر تعداد آنها را از تعداد افرادی کم کنیم که به صورت مادرزادی فاقد دندان هستند، عدد ۲۰ % به ۵ % کاهش خواهد یافت.

دندان های پرمولر (آسیاب کوچک) دوم– این دندان ها درست در جلوی دندان های مولر (آسیاب بزرگ) قرار گرفته اند که طی دوران درمان ارتودنسی ممکن است نیاز باشد یکی از آنها کشیده شود، اما اگر کودک شما این دندان دائم را ندارد به احتمال زیاد علت آن هایپودونتیا بوده است.

دندان های کناری دو دندان وسط در فک بالا– این دو دندان در کنار دندان های مرکزی جلوی دهان واقع شده اند.

دندان های مرکزی فک پایین– این دندان ها درست وسط دندان های جلوی فک پایین واقع شده اند.

فقدان مادرزادی دندان های دائم بسیار شایع است، بنابراین، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. کمتر از ۱% از کودکان به طور مادرزادی فاقد یک دندان هستند و در افرادی که این مشکل را دارند، این احتمال وجود دارد که یکی از دندان های دائم در زیر لثه رشد نکند. در اکثر موارد هایپودونتیا، به جای چند دندان، تنها یک یا دو دندان وجود ندارند.

 

علل فقدان مادر زادی دندان های دائم

نحوه ی رشد دندان ها در دهان فرایند پیچیده ای است، و برخی علائم ژنتیکی وجود دارند که باید درست تشخیص داده شوند تا بتوان آن را درمان کرد. به طور کلی، اکثر موارد هایپودونتیا ناشی از مشکلات مربوط به غشاء دندانی هستند. این لایه بافت که زیر لثه قرار دارد جایی است که شکل گیری دندان در آنجا آغاز می شود. یک دسته عوامل ژنتیکی هستند که می توانند منجر به عدم رشد غشاء دندانی شوند. اکثر تحقیقات حاکی از این هستند که جهش هر یک از سه ژن خاصی که در رشد دندان ها نقش دارند، عامل بروز این وضعیت هستند. در صورتی که یک جهش اتفاق بیافتد و غشاء دندانی وجود نداشته باشد، این احتمال وجود دارد که این دندان شکل نگیرد.

علاوه بر این، فقدان مادرزادی دندان می تواند با عوامل ژنتیکی و سندروم های مختلفی همراه باشد، از جمله سندورم داون.

در صورت فقدان مادرزادی دندان دائم چه کار باید کرد؟

اصولاً کودکان آخرین دندان شیری خود را در سنین حدود ۱۲ سالگی از دست می دهند. در اکثر موارد، از دست رفتن دندان شیری با رشد یک دندان دائم دنبال می شود. در صورتی که فرزند شما دندان شیری خود را از دست داده است و ظرف یک مدت زمان معقول دندان دائم جایگزین آن هنوز رشد نکرده است، چه کار باید کرد؟

از آنجا که علل بسیاری برای این مشکل وجود دارد، بهترین راه برای تشخیص اینکه چه اتفاقی در حال رخ دادن است، بررسی تصویر رادیوگرافی با اشعه ی ایکس است. اگر دندان شیری وجود نداشته باشد، اصولاً سه راه وجود دارد:

• حفظ دندان های شیری
• جایگزین کردن دندان از دست رفته
• بستن فاصله ی بین دندان ها به روش ارتودنسی

همیشه نمی توان این روش ها را به جای یکدیگر استفاده کرد و بهترین گزینه برای هر بیمار خاص، بر اساس شرایط دندان ها، بایت، میزان فشردگی دندان ها و دیگر متغیرها انتخاب خواهد شد.

اگر کودک شما یکی از دندان های شیری خود را از دست داده باشد، مناسب ترین درمان برای او می تواند با بررسی های یک دندانپزشک مجرب مشخص شود. چندین گزینه ی درمانی مختلف وجود دارد که می توان آنها را دنبال کرد تا به بهبود عملکرد بایت کودک و نیز بهبود کلی زیبایی ظاهری لبخند او کمک کنند. ممکن است امکان انجام برخی گزینه ها وجود نداشته باشد، تا زمانی که کودک به اواخر نوجوانی و اوایل بزرگسالی نزدیک شود. برخی از این گزینه ها عبارتند از:

 

درمان ارتودنسی

روش های مختلفی وجود دارند که در آنها درمان ارتودنسی در کنار دندانپزشکی به درمان هایپودونتیا کمک می کند. از جمله در جایی که یک دندان باید رشد می کرده اما رشد نکرده است می تواند فضایی ایجاد کند تا دندان دیگری جایگزین آن شود. این دندان جایگزین می تواند ایمپلنت باشد.گزینه ی دیگر می تواند بستن این فاصله با هدایت یک دندان دیگر در جای دندان از دست رفته است.

ایمپلنت های دندانی

ایمپلنت بهترین راهکار برای دندان های از دست رفته است زیرا محکم تر است، دوام بیشتری دارد و از نظر ظاهری زیبا و جذاب است. با این حال، ایمپلنت ها تنها زمانی قابل استفاده هستند که مرحله ی رشد بزرگسالی کودک به پایان رسیده باشد. برخی معتقدند به محضی که کودک به سن خاصی می رسد می توان با اطمینان گفت که رشد او متوقف شده است و می توان مشکل او را با ایمپلنت برطرف نمود، اما وضعیت هر کودکی متفاوت است و تنها راه برای حصول اطمینان از این وضعیت این است که با یک پزشک مجرب مشورت کنید تا بهترین زمان برای جایگزینی دندان را برای کودک مشخص کند. با استفاده از یک دسته تصاویر رادیو گرافی ۳۶۰ درجه از جمجمه که به اسکن سفالومتریک شهرت دارند، می توانیم مشخص کنیم که آیا رشد کودک متوقف شده است یا خیر.

بریج متحرک

بریج متحرک یکی دیگر از راهکارهای معمول برای دندان هایی است که به صورت مادرزادی وجود ندارند. این روش ترکیبی از دندان مصنوعی (زیرا متحرک است) و بریج (زیرا فاصله ی بین هر تعداد دندان را پر می کند) است. این راهکار هم زیبایی ظاهری و هم استحکامی که برای بایت نیاز است را فراهم می آورد.

از دست رفتن دندان در اثر حادثه

در صورتی که کودک شما در سنین بالاتر یکی از دندان های دائم خود را نه در نتیجه ی هایپودونتیا بلکه در اثر حادثه یا آسیب از دست بدهد، مشکلات و گزینه های درمانی آن هم مشابه حالت قبل است. تنها تفاوت این است که این آسیب می تواند مشکلات طولانی مدت تری ایجاد کند. دندان شیری که به درون لثه فشرده شده است می تواند به دندان دائم زیر خود آسیب بزند. از دست دادن یک دندان قبل از آنکه برای بیرون آمدن آمادگی داشته باشد، می تواند منجر به فشردگی دندان ها درون فضای خالی شود که می تواند باعث شود جای کافی برای رشد دندان های دائم باقی نماند در نتیجه دندان ها به صورت کج رشد خواهند کرد. این مشکل با استفاده از فضا نگهدار پیشگیری می شود. از این طریق فاصله ی بین دندان ها حفظ می شود تا دندان به صورت طبیعی رشد کند.

اگر دندان دائمی که در اثر حادثه کنده شده است به مدت چند هفته در جای خود نگه داشته شود، می تواند مجدداً به ریشه ی خود متصل شود. دندانپزشک های مجرب با استفاده از یک سیم پلاستیکی یا فلزی نازک قادرند یک دندان از دست رفته را به دندان کناری خود اسپلینت کنند. به مرور زمان، الیاف لیگامانی که دندان را به استخوان متصل می کند، مجدداً رشد خواهد کرد و می توان به طور منظم چک کرد که آیا دندان کاملاً متصل شده است تا اسپلینت برداشته شود یا خیر.