در این نوشته می خوانید:
کیست چیست؟
کیست عبارت است از یک کیسه که درون خود مایع یا بافت نرم دارد. کیست ها می توانند در بافت های مختلفی شکل بگیرند، از جمله صورت و دهان (شامل فک).
کیست های دندان و کیست های فک
کیست هایی هستند که در کنار یا اطراف دندان ها رشد می کنند. رشد کیست ها معمولاً آهسته است اما می توانند دلیل سستی و تحلیل فک ها و دیگر مشکلات باشند.
انواع کیست های دندانی
کیست رادیکولار، ادنتوژنیک، یا پری آپیکال Odontogenic, Radicular, or Periapical cyst
کیست های رادیکولار شایع ترین نوع کیست های دندان هستند که به نام های دیگری نیز شهرت دارند از جمله کیست های پریودنتال، کیست های ریشه دندان یا کیست های دندانی. این نوع کیست ها به دندان مربوط می شوند و معمولاً ناشی از عفونت دندان هستند.
علائم
معمولاً علائم مشهود این نوع کیست ها پوسیدگی و کرم خوردگی دندان هستند.
علل ایجاد کیست پری آپیکال
کیست های پری آپیکال نتیجه مرگ یا نکروز بافت های داخلی دندان (پالپ) ناشی از پوسیدگی دندان یا آسیب به آن هستند. فرایند نکروز پالپ دندان موجب التهاب و ترشح عفونت از نوک ریشه دندان می شود. این عفونت از نوک ریشه دندان به استخوان مجاور منتشر می شود. این اتفاق منجر به پریودنتیت، تشکیل گرانولوم (برآمدگی و سفت و دانه دانه شدن نسوج در اثر عفونت) و در نهایت منجر یه شکل گیری کیست خواهد شد. بنابراین، مرکز این کیست ها نوک ریشه دندان است و به همین دلیل کوچک هستند و در اکثر موارد کمتر از ۱ سانتی متر قطر دارند. کیست های پری آپیکال عموماً در سنین میانسالی به بالا (دهه های سوم تا ششم) مشاهده می شوند.
درمان
کیست های ادنتوژنیک عموماً با کمک درمان ریشه (عصب کشی) درمان می شوند. در صورتی که درمان ریشه مؤثر واقع نشود، کشیدن دندان آخرین راهکار است. سپس محل کیست پاکسازی می شود و با مواد استخوان مصنوعی پر می شود. روش های قدیمی به اندازه کافی مؤثر نبودند زیرا کیست ها مجدداً شکل می گرفتند. برای پرهیز از این شکست، پر کردن ریشه دندان باید بر اساس جدیدترین روش های درمان باشد.
کیست فولیکولار یا دنتیجروس Follicular or Dentigerous Cyst
کیست فولیکولار یا دنتیجروس یکی از انواع کیست های دندان است که از نظر شیوع در رده دوم قرار دارد. این نوع کیست یک کیسه مملو از مایع است که در استخوان فک و بافت نرم رشد می کند. این نوع کیست ها روی نوک دندانی (معمولاً دندان های مولر یا نیش) رشد می کنند که هنوز بیرون نیامده است، یا اندکی بیرون آمده است. اگر این کیست ها بدون درمان باقی بمانند منجر به بروز مشکلاتی مانند عفونت خواهند شد.
علائم
کیست های فولیکولار کوچک هیچ علامت یا نشانه ای نخواهند داشت. با این حال، اگر رشد کنند بزرگ تر از ۲ سانتی متر قطر خواهند داشت، و علائم آن عبارتند از:
- تورم
- حساسیت دندان
- جابجایی دندان
اگر داخل دندان را نگاه کنید، احتمالاً یک برجستگی کوچک نیز مشاهده خواهید کرد. در صورتی که کیست موجب جابجایی دندان شود، به تدریج شاهد ایجاد فاصله بین دندان ها نیز خواهید بود.
علل ایجاد کیست فولیکولار
این نوع کیست ها در نتیجه تجمع مایع روی دندانی بوجود می آیند که هنوز بیرون نیامده است. علت دقیق این ضایعه ناشناخته است. هر چند این نوع کیست ها می توانند در همه افراد مشاهده شوند اما بیشتر در افرادی شایع هستند که دهه های ۲۰ و ۳۰ عمر خود را سپری می کنند.
درمان
کشیدن دندانی که با مشکل مواجه شده است و تخلیه کیست با روش جراحی، تنها درمان ممکن است. درمان اغلب موفقیت آمیز است، اما به بیمار هشدار داده می شود که احتمال بازگشت بیماری وجود دارد.
تومورهای ادنتوژنیک کراتوکیست (KCOTها)
این نوع کیست ها عموماً در قسمت های عقب فک پایین یا مندیبل بوجود می آیند و ویژگی های آنها شبیه دیگر کیست ها است. با کمک نمونه برداری و بررسی های میکروسکوپی و تصاویر پانورامیک با اشعه ایکس می توان به وجود آنها پی برد.
علل
اغلب، تورم تنها علامتی است که بیمار تجربه می کند. نظریه های مختلفی در خصوص منشاء کراتوکیست ها وجود دارد. برخی متخصص ها بر این باورند که کیست در مکانی گسترش می یابد که دندان باید وجود داشته باشد. برخی دیگر نیز معتقدند تومورها ناشی از غشاء دندان های نهفته هستند.
درمان
برش جراحی و دیگر درمان ها مورد استفاده قرار می گیرند. بیمار در طول عمر خود باید تحت نظر دندانپزشک قرار بگیرد تا در صورت مشاهده شواهد بروز مجدد کیست، برای درمان آن اقدام نماید.
سؤالاتی که در خصوص کیست دندانی به ذهن خطور می کنند
چرا کیست های دندانی شکل می گیرند؟
کیست های دندانی می توانند در نوک ریشه دندان مرده (از دست رفته) بوجود بیایند. بعلاوه ممکن است اطراف تاج (و ریشه) دندان های نهفته تشکیل شوند. اکثر کیست ها به این علت شکل می گیرند که دندانی که منشاء آنها است (در نتیجه عفونت یا صدمه) از دست رفته است، ریشه دندان درمان نشده است، یا به طور نادرست درمان شده است. کیست های دیگر ممکن است به خاطر یک مشکل جزئی در نحوه رشد دندان (از جمله زمانی که نتوانسته است درست داخل دهان رشد کند) بوجود بیایند. به ندرت پیش می آید اما، کیست های دندانی می توانند بخشی از یک سندروم ژنتیکی (مانند سندورم گورلین) باشند که علائم دیگری نیز دارد. دندانپزشک یا جراح دهان و دندان راجع به علت بروز کیست به شما توضیح خواهد داد.
کیست های دندان موجب بروز چه مشکلاتی می شوند؟
در صورتی که کیست های دندان عفونی شوند می توانند موجب بروز مشکلاتی مانند درد و/ یا تورم و نیز سستی و تحلیل فک شوند و به دیگر دندان ها فشار وارد کنند.
چگونه می توان به وجود کیست دندان پی برد؟
وقتی کیستی عفونی می شود، قطعاً شما متوجه وجود آن خواهید شد (زیرا دردناک خواهد بود). دندانپزشک پس از بررسی تصاویر سه بعدی رادیوگرافی با اشعه ایکس وجود آن را تأیید یا رد خواهد کرد.
چگونه می توان از بروز کیست دندان پیشگیری نمود؟
دندان هایی که زنده هستند، به ندرت پیش می آید که کنار آنها کیست رشد کرده باشد. در صورت از دست رفتن عصب دندان (در نتیجه عفونت یا تروما)، این دندان باید به صورت تخصصی درمان شود تا مانع تبدیل آن به منبع عفونت شد. در صورتی که این درمان موفقیت آمیز باشد، بافت های مجاور ریشه نباید برای شکل گیری کیست (یا آبسه) تحریک شوند. به همین دلیل مراجعه منظم به دندانپزشک از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
گاهی اوقات، دندانپزشک ممکن است نگران نهفتگی دندان شما باشد. در چنین مواردی، برای بررسی موقعیت دندان و وضعیت سلامت آن ممکن است توموگرافی کامپیوتری سه بعدی i-CAT را پیشنهاد دهد. این تصویر می تواند به تشخیص و شناسایی کیست ها و/ یا پیشگیری از شکل گیری آنها، حتی زمانی که کوچک هستند، کمک کند