در این نوشته می خوانید:
پست و کور چیست؟
پست و کور نوعی ابزار است که در مواردی مورد استفاده قرار می گیرد که از ساختار دندان به مقدار کافی باقی نمانده است تا ترمیم های سنتی یا روکش را روی خود نگه دارد و از آن حمایت کند.
ساختار پست و کور به چه شکل است؟
پست و کور از دو جزء تشکیل می شود:
پست
پست میله ای کوچک، و معمولاً فلزی است که داخل فضای ریشه دندان قرار می گیرد و حدود ۲ میلی متر از ریشه بیرون می زند. بنابراین پست برای نگه داشتن کور یا ماده ای که برای پر کردن دندان استفاده می شود کاربرد دارد. از آنجا که پست داخل کانال ریشه دندان کار گذاشته می شود، پست و کور تنها می توانند برای دندان هایی ساخته شوند که درمان ریشه روی آنها صورت گرفته است.
کور
کور جایگزین ساختار از دست رفته دندان، در آماده سازی برای ساخت یک روکش دندان جدید می شود. به صورت عادی، کور دندانی می تواند مستقیماً از مواد کامپوزیتی ساخته شود، بدون آنکه از پست برای نگه داشتن آن استفاده شود. با این حال، از پست های دندانی می توان استفاده کرد تا به عنوان تکیه گاه کور داخل دندان قرار بگیرد. در این صورت، به طور کلی، کور از آلیاژ فلز ساخته می شود و ابزار آن را روی هم رفته پست و کور نامیده می شود.
بنابراین از کور برای نگه داشتن روکش های دندانی در جای خود استفاده می شود. روکش می تواند یک تکه باشد یا روکش نگهدارنده برای یک بریج دندانی باشد.
چرا ممکن است پست ها و کور لازم باشند؟
استحکام روکش های دندانی تا حد زیادی به مقدار ساختار دندانی بستگی دارد که داخل آن قرار می گیرد. در صورتی که مقدار بسیار اندکی از ساختار دندان این فضا را پر کرده باشد، روکش به راحتی شل خواهد شد، مخصوصاً با فشاری که به اطراف آن وارد می شود.
اساساً، پست برای بازسازی دندان استفاده می شود تا به ابعاد اصلی خود نزدیک تر شود. بنابراین، استحکام روکش دندان تا میزان زیادی افزایش پیدا خواهد کرد، و بنابراین، احتمال موفقیت آن در دراز مدت به حداکثر خواهد رسید.
موارد استفاده پست و کور
پست و کور زمانی استفاده می شوند که بخش بزرگی از (یا همه) ساختار تاج اصلی دندان از دست رفته باشد. ساختار تاج دندان می تواند در نتیجه پیشرفت پوسیدگی دندان یا به خاطر حوادث دندانی آسیب ببیند.
در صورتی که دندان تحت درمان ریشه (عصب کشی) قرار گرفته باشد، پست و کور تنها می توانند ساخته شوند. پس از تکمیل درمان اندودانتیک، مقداری از موادی که برای پر کردن کانال ریشه استفاده می شود از داخل فضای کانال برداشته می شود تا پست جایگزین آن شود.
آیا پست و کور همیشه لازم هستند؟
پست دندانی عموماً به عنوان کمکی برای تکیه گاه قرار گرفتن کور داخل دندان شناسایی می شود. در صورتی که مقدار کافی از ساختار دندان طبیعی وجود داشته باشد، پست نیاز نیست. به عنوان یک قانون کلی، در صورتی که بیش از نیمی از تاج اصلی دندان از دست رفته باشد، پست نیاز است تا به کور کمک کند به عنوان تکیه گاه قرار بگیرد. در صورتی که بیش از نیمی از تاج دندان هنوز باقی مانده باشد، کور به تنهایی می تواند کفایت کند (که اساساً به معنای ساخت مستقیم آن با مواد کامپوزیت است).
نقاط ضعف پست و کور
در دهه های اخیر، به اشتباه تصور می شده است که پست های دندانی فلزی در تقویت یا استحکام بخشیدن به دندان هایی که داخل آنها قرار می گیرند نقش دارند. تحقیقات دندانی حاکی از این هستند که پست هیچ مزیت استحکام بخشی ندارد، و در واقع، می تواند حتی باعث تضعیف دندان شود و آن را در معرض شکسته شدن قرار دهد.
البته به این معنا نیست که قرار گیری پست یک راهکار درمانی اشتباه است. با این حال، پست دندانی باید تنها زمانی استفاده شود که بخش بزرگی از ساختار تاج دندان از دست رفته است و هیچ راهکار قابل انجام دیگری وجود نداشته باشد.
مهم ترین نقطه ضعف این است که، وقتی همه نرخ شکست های غیر وابسته بسیاری از فرایندهای مورد نیاز با یکدیگر مد نظر قرار می گیرند، گاهی اوقات به بیمار توصیه می شود دندان خود را بکشد و ایمپلنت دندانی بکارد. با این حال، باید گفت، پست و کورها به عنوان جایگزینی برای کشیدن دندان و قرار دادن جایگزین برای آن تلقی می شوند. دوم اینکه، ایمپلنت های دندانی هزینه بالایی دارند، که برخی بیماران توانایی استطاعت آن را ندارند. به همین دلایل هنوز پست و کورها استفاده می شوند.
انواع پست و کورها
پست و کورها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:
پست و کورهای پیش ساخته
قرار گیری پست و کورهای پیش ساخته زمان کمتری می برد، زیرا نیاز به هیچ فرایند لابراتورای ندارند و بلافاصله پس از تصمیم گیری برای استفاده از آنها، به محضی که درمان اندودانتیک تکمیل شود، می توانند استفاده شوند.
پست های پیش ساخته و آماده یا به داخل کانال های ریشه پیچ می شوند، یا با مواد کامپوزیت یا چسب های دندانپزشکی به داخل دندان چسبانده می شوند. پس از چسباندن یا پیچ کردن پست های پیش ساخته داخل فضای ریشه، یک کور کوچک که از ریشه بیرون می زند با مواد کامپوزیت پوشش داده می شود. پس از آنکه مواد خشک و تنظیم می شوند برای ساخت روکش یک قالب گرفته می شود.
پست و کورهای پیش ساخته در یک دسته اشکال و اندازه های متنوع ساخته می شوند؛ و پست و کوری برای شما انتخاب می شود که از نظر بالینی بیشترین تناسب را با دندان شما داشته باشد. آنها معمولاً در بسته بندی های خاصی ارائه می شوند که بعلاوه حاوی فایل های اندودانتیک در اندازه های مختلف هستند. فایل ها برای آماده سازی کانال ریشه نیاز هستند.
موادی که برای ساخت پست و کورهای پیش ساخته استفاده می شوند
سیستم پست و کورهای پیش ساخته از آلیاژ فلزات متعددی ساخته می شوند: فلزات پایه ، تیتانیوم. در اکثر موارد، برای پیشگیری از خوردگی، پست ها با فلزات قیمتی (طلا یا نقره) آبکاری شده اند. به تدریج پست های رزین کامپوزیتی که با فیبر تقویت شده اند جای سیستم پست های پیش ساخته فلزی را می گیرند زیرا آنها در برابر شکستگی مقاومت بیشتری دارند و از نظر ظاهری نیز زیباتر هستند.
پست های پیش ساخته فلزی تحت عنوان پست های پیچ شونده نیز شناخته می شوند. علت آن هم این است که داخل آنها پیچی وجود دارد که داخل فضای ریشه قرار می گیرد. از سوی دیگر، پست هایی که با فیبر تقویت می شوند با مواد کامپوزیتی به داخل کانال های ریشه چسبانده می شوند.
پست و کور سفارشی
پست و کورهای سفارشی که برای تک دندان های هر فرد با قالب گیری ساخته می شوند زمانی استفاده می شوند که پست های پیش ساخته تناسب خوبی با فضای پست ندارند. پست و کورهای سفارشی ابزارهای یک تکه ای هستند که در لابراتوار دندانپزشکی ساخته می شوند.
وقتی دندان بیشتر از یک کانال ریشه داشته باشد، پست و کور سفارشی می تواند دو یا (به ندرت) سه پست داشته باشد. بر عکس پست های پیش ساخته، قرار گیری پست و کورهای سفارشی یک فرایند دو جلسه ای است که دو مرتبه مراجعه به دندانپزشک نیاز دارد.
دو روش برای ساخت پست و کورها وجود دارد: روش مستقیم و روش غیر مستقیم، که شامل قالب گیری دندانی است. پس از ساخت، پست و کور با مواد کامپوزیت یا چسب های مخصوص دندانپزشکی به داخل فضای کانال متصل می شود.
کور فلزی به گونه ای شکل داده می شود که شبیه دندان آماده شده است. پس از چسباندن پست و کور، برای ساخت روکش می توان مجدداً قالب گیری را انجام داد.
موادی که برای ساخت پست و کورهای سفارشی استفاده می شوند
پست و کورهای سفارشی می توانند از آلیاژهای فلزات مختلفی ساخته شوند: طلا، تیتانیوم یا فلزات دیگر. در قسمت هایی که پنهان کردن پست فلزی دشوار است، یک پست سفارشی از جنس زیرکونیا می تواند ساخته شود؛ رنگ شبیه دندان آن باعث می شود سایه کمتری زیر روکش دندان قابل مشاهده باشد.
وقتی آلیاژهای فلزات مورد استفاده قرار می گیرند، پست و کور با استفاده از تکنیک وکس ساخته می شود. پست و کورهای زیرکونیا با سیستم CAD/CAM تولید می شوند.
چه زمانی استفاده از پست و کور درست نیست؟
شرایط خاصی هستند که باعث می شوند استفاده از پست و کورها توصیه نشود:
- درد شدید، خونریزی لثه، ترشح چرک، عفونت پیشرفته، آبسه دندانی، و غیره. این موقعیت ها مورد به مورد بررسی و ارزیابی خواهند شد و پست و کور باید با بیشترین احتیاط کار گذاشته شوند.
- دندان ها خیلی جابجا شوند. جابجا شدن یکی از علائم حاکی از تحلیل استخوان اطراف دندان است و باید به خوبی در تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس مورد بررسی قرار بگیرد.
- وقتی تاج دندان به شدت آسیب دیده باشد (مخصوصاً زمانی که دندان زیر خط لثه شکسته شده است) و قسمت های باقی مانده دندان آنقدر محکم نیست که پست را حمایت کند.
فرایند کارگذاری پست و کور
فرایند قرار گیری پست و کورها بدون درد است و حتی بی حسی موضعی نیز نیاز ندارد زیرا دندان مدت ها پیش، پس از درمان ریشه از دست رفته (مرده) است. پست و کور را تنها برای دندان هایی می توان ساخت که تحت درمان ریشه (عصب کشی) قرار گرفته اند. مراحل ابتدایی برای هر دو نوع پست و کورهای پیش ساخته و سفارشی یکی است.
معاینات دندانی
تمرکز معاینات دندانی روی دندان (هایی) خواهد بود که نیاز به ساخت پست و کور دارند. پست دندانی تنها زمانی باید استفاده شود که بخش بزرگی از ساختار روکش دندان از دست رفته باشد و از آن به عنوان تکیه گاه برای کور دندانی استفاده می شود. معاینات دندانی همیشه با گرفتن یک تصویر رادیوگرافی با اشعه ایکس (معمولی، یا یک رادیوگرافی پری آپیکال) تکمیل می شوند.
تصاویر رادیوگرافی چه چیزی را نشان می دهند؟
- ارتفاع و تعداد کانال های ریشه؛ این اطلاعات، بر اساس ابعاد کانال ریشه، حین طراحی و ساخت پست از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
- موفقیت آمیز بودن نتیجه درمان کانال ریشه؛ فرایند ساخت پست و کورهای دندانی تنها زمانی می تواند آغاز شود که درمان اندودانتیک با موفقیت تکمیل شده باشد.
- ساختار استخوانی اطراف دندان؛ باید حجم کافی استخوان سالم و متراکم اطراف دندان را فرا گرفته باشد تا احتمال موفقیت بالا برود.
پس از بررسی داده های معاینات دندانی و تصاویر رادیوگرافی، دندانپزشک تشخیص درستی انجام خواهد داد و ابزار پست و کور را طراحی خواهد کرد.
آماده سازی کانال ریشه
نخستین هدف دسترسی مستقیم به همه کانال ریشه و همه گوشه ها و لبه ها است. مته های الماس یا کاربید تنگستن با سرعت بالا یا متوسط برای این کار استفاده می شوند. سپس دندانپزشک بخشی از پر شدگی کانال ریشه را از فضای کانال می تراشد. این کار معمولاً با یک دسته فایل های مخصوص اندودانتیک انجام می شود که شکل کانال ریشه را آماده می کنند. پس از تکمیل آماده سازی، فضایی که داخل کانال ریشه وجود دارد، و فضای پست نامیده می شود، برای قرار گیری پست در دسترس است. مطلوب است که مقدار کافی از موادی که برای پر کردن ریشه استفاده شده است، در قسمت آپیکال باقی بماند تا سیل آپیکال حفظ شود.
- فضای پست
در ساخت پست و کورها، مطلوب است که حداقل دو سوم ارتفاع کانال ریشه، یا بیشتر از ارتفاع روکش باشد تا بتواند روکش دندان را به مقدار کافی روی آن نگه دارد.
- سیل آپیکال
توصیه می شود حداقل چهار میلی متر از پر شدگی کانال ریشه در قسمت اپکس کانال ریشه، حتی به قیمت بلندتر شدن پست، نگه داشته شود. در چهار میلی متر به جا مانده از کانال ریشه دندان، دلتای آپیکال با سطح خارجی ریشه به کانال ریشه متصل می شود.
دلتای آپیکال حاوی کانال هاب لترال کوچک متعددی است. در صورتی که کانال های جانبی با گاتا پرکا یا دیگر مواد پر کننده دندان سیل نشوند، احتمال نفوذ میکروسکوپی و عبور میکروب ها به شدت افزایش می یابد، بنابراین موجب افزایش احتمال شکست اندودانتیک می شود.
تکنیک
- ابتدا، ارتفاع هر کانال ریشه با تجزیه و تحلیل داده ها از معاینات بالینی و تصاویر رادیو گرافی مشخص می شود. عمق نفوذ با کمک چوب پنبه های سیلیکونی (یا هر ابزار علامت گذاری دیگری) روی هر فایل علامت گذاری می شود.
- کانال ریشه با استفاده از فایل های اندودانتیکی که به تدریج قطورتر می شوند، با سرعت پایین یا متوسط شکل داده می شود. هر فایل در ارتفاع از پیش تعیین شده، به داخل کانال ریشه نفوذ می کند.
- گاهی اوقات، بیش از یک کانال آماده شده است (در مورد ابزارهای دارای دو یا سه پست). آخرین فایلی که استفاده می شود به فضای پست ابعاد نهایی را می دهد.
از اینجا به بعد، فرایند، بسته به نوع پستی که طراحی شده است (پیش ساخته یا سفارشی) متفاوت خواهد بود. قرار گیری پست و کورهای پیش ساخته زمان کمتری تیاز دارد، در حالی که کارگذاری پست و کورهای سفارشی در دو جلسه انجام می شود.
فرایند کارگذاری پست و کورهای پیش ساخته
انتخاب پست
پست های پیش ساخته در شکل ها و اندازه های متنوعی وجود دارند: گام نخست انتخاب پستی است که بهترین تناسب را با شرایط بالینی دندان داشته باشد.
سیستم پست و کورهای پیش ساخته حداقل شامل ۶ ضخامت و ۳ ارتفاع متفاوت است. بعلاوه، سطح پست ها می تواند صاف و صیقلی (مثلاً، در مورد سیستم پست هایی که با فیبر تقویت شده اند) یا رزوه دار (در مورد پست های فلزی پیچی) باشد.
به عنوان یک قانون کلی قدیمی در مورد طرح پست و کورهای پیش ساخته، توصیه می شود از باریک ترین و بلندترین پست ممکن، و با سطح صاف و صیقلی استفاده شود. این طرح خطر شکست را کاهش خواهد داد. پس از آماده سازی کانال ریشه که فرایند آن در بالا توضیح داده شد، نوبت به قرار گیری پست و چسباندن آن می رسد.
قرار گیری پست
- پست های پیچی با استفاده از ابزاری مخصوص به طور فعال پیچ می شوند.
- پست هایی که سطح صاف و صیقلی دارند، با مواد کامپوزیت یا چسب دندانپزشکی به داخل کانال ریشه چسبانده می شوند.
ساخت مواد کور
پس از آنکه پست پیش ساخته به درستی داخل فضای پست چسبانده می شود، با ماده کور، که معمولاً کامپوزیت دندانی است، اطراف پست چسبانده شده کیپ می شود. پس از خشک شدن کامپوزیت، تنظیمات بیشتر انجام می شوند تا کور برای آماده سازی روکش شکل بگیرد. پس از آن، برای ساخت روکش قالب تهیه می شود.
فرایند کارگذاری پست و کورهای سفارشی
کار گذاری پست و کورهای سفارشی مراجعه به لابراتوار نیاز دارد، بنابراین، در دو جلسه انجام می شود. دو راه برای ساخت پست و کورهای دندانی وجود دارد: روش مستقیم و روش غیر مستقیم.
روش غیر مستقیم
در روش غیر مستقیم، قالب فضای پست و دندان های مجاور و لثه ها گرفته می شود. سپس از قالب برای ساخت پست مناسب در لابراتوار استفاده می شود. قالب باید فضای پست را بگیرد، بنابراین با کمک فایل مخصوص، درون کانال ریشه با مواد مایع قالب گیری پر می شود.
در اکثر موارد، با استفاده از تکنیک دو مرحله ای، یک قالب پارسیل گرفته می شود.
وقتی ابزار پست و کور روی یک دندان مولر یا پرمولر (دندان هایی که بیش از یک کانال دارند) طراحی می شود، یک ابزار پست و کور تک واحدی می تواند دو یا سه پست داشته باشد.
روش مستقیم
در روش مستقیم، با قرار دادن پست پلاستیکی پیش ساخته داخل فضای پست، و با استفاده از مواد رزینی، الگوی رزینی ساخته می شود که با ابعاد داخل دندان تطبیق کامل دارد.
وقتی این مرحله کامل می شود، پست و کور الگو از داخل دندان خارج می شود و برای لابراتوار دندانپزشکی ارسال می شود. تکنیسین با استفاده از آلیاژهای فلزات یا زیرکونیا یک پست و کور خواهد ساخت.
مراحل لابراتوار
تکنیسین درست مانند روش ساخت روکش های دندانی، پست و کور را آماده خواهد کرد.
سپس تکنیسین الگوی مومی پست و کور را با استفاده از تکنیک موم- اندود کردن خواهد ساخت. وقتی این مرحله کامل می شود، الگوی مومی از داخل قالب پلاستیکی خارج می شود و به sprue former متصل می شود.
صرف نظر از تکنیکی که استفاده شده است، تکنیسین اکنون یک الگوی پست و کور دارد: که می تواند مومی (در صورت استفاده از تکنیک غیر مستقیم) یا رزینی (در صورت استفاده از تکنیک مستقیم) باشد.
الگو با موادی پر می شود که به درستی می تواند شکل و ویژگی های آناتومیک آن را به خود بگیرد. یک فضای خالی که دقیقاً شبیه الگوی پست و کور است و حالت معکوس آن است به دست می آید. سپس فلز آب شده داخل آن ریخته می شود.
چسباندن
پس از تکمیل فرایند ساخت، تکنیسین پست و کور آماده شده را برای دندانپزشک آماده خواهد کرد تا آن را با استفاده از چسب دندانپزشکی یا رزین کامپوزیت به داخل کانال ریشه بچسباند.
وقتی پست و کور کاملاً ثابت شد، برای ساخت روکش مجدداً قالب گیری انجام می شود.
خطرات و پیچیدگی های پست و کورها
پس از چسباندن پست و کور داخل فضای کانال ریشه دندان، برای ساخت روکش دندانی قالب تهیه می شود. روکش می تواند یک روکش تک واحدی یا یک روکش نگهدارنده برای بریج های دندانی باشد. در صورت بروز درد، تورم، یا دیگر علائم در نخستین روز چسباندن پست وکور، به احتمال زیاد پیامدهای انجام درمان اندودانتیک قبل از ساخت پست هستند. به طور طبیعی، این علائم پس از چند روز از بین می روند.
خطرات و مشکلات
- شکست اندودانتیک
شکست اندودانتیک یکی از اصلی ترین نگرانی هایی است که در طول طراحی پست و کور وجود دارد. از آنجا که پست داخل کانال ریشه قرار می گیرد، دندان ابتدا باید تحت درمان اندودانتیک قرار بگیرد.
اولاً، برای هر درمان اندودانتیکی خطر شکست درمان وجود دارد. دوماً، وقتی کانال ریشه برای پست و کور آماده می شود، مهم است حداقل چهار میلی متر از پر شدگی کانال ریشه در قسمت اپکس کانال ریشه باقی بماند. در غیر اینصورت، احتمال نفوذ میکروب میکروب ها به شدت افزایش می یابد، در نتیجه موجب بالا رفتن احتمال شکست اندودانتیک می شود.
- شکست ریشه
این اتفاق در نتیجه انتخاب نادرست پست رخ می دهد. در اکثر موارد، توصیه می شود باریک ترین و بلندترین پست ممکن استفاده شود. این کار این اطمینان را بوجود می آورد که فشارهای منتقل شده از روکش تا حد امکان در سراسر ریشه توزیع شود و ساختار کافی از دندان باقی می ماند تا پست را حمایت کند و فشارهای منتقل شده را جذب کند.
از سوی دیگر، پست های رزوه دار زمانی که به داخل پیچ می شوند به طور فعال با دیواره های داخلی کانال ریشه درگیر می شوند، در نتیجه فشار زیادی به ساختار شکننده ریشه وارد می کنند و به همین دلیل موجب بالا رفتن خطر شکستن ریشه می شوند.
- باز شدن پیوند پست و کور
در صورتی که نسبت روکش به ریشه مد نظر قرار نگیرد، پست به راحتی می تواند جدا شود. مطلوب آن است که پست کمتر از ارتفاع روکش داخل کانال ریشه پایین نیاید. به عنوان مثال، در صورتی که پست ۱۵ میلی متر ارتفاع داشته باشد، اما تنها ۴ میل متر داخل ساختار ریشه دندان فرو برود، ترمیم دوام چندانی نخواهد داشت. در این شرایط، حتی در صورتی که پست مجدداً داخل کانال ریشه چسبانده شود، روی دوام روکش تأثیر چندانی نخواهد داشت.
- شکسته شدن پست و کور
این شرایط بسیار نادر است و با انتخاب یک پست خیلی کوتاه یا خیلی باریک اتفاق می افتد. در صورتی که پست در هر سطحی شکسته شود، باید مجدداً ساخته شود.